Afgelopen zomer was het groot nieuws: twee compleet nieuwe insectensoorten ontdekt in het Vondelpark te Amsterdam. Het zou gaan om een sluipwesp en een keversoort. Tijdens een expeditie door de Koeienweide (een afgesloten deel van het Vondelpark) met diverse biologen en 'burgerwetenschappers' werden beide insecten ontdekt. De zoektocht in het Vondelpark werd opgezet door Taxon Expeditions, een organisatie waarvoor de Leidse hoogleraar biodiversiteit Menno Schilthuizen overal ter wereld leken meeneemt op wetenschappelijke expedities. Ze mogen dan zelf een Latijnse naam bedenken voor de nieuwe diersoorten die ze samen ontdekken en publiceren. Menno Schilthuizen won onlangs nog de Jan Wolkers Prijs voor zijn laatste publicatie 'Darwin in de stad'. Hoewel er twee nieuwe insecten zijn ontdekt, staat toch de biodiversiteit onder druk (bron: Parool). Reden om Menno Schilthuizen eens uit te nodigen voor een kort vraaggesprek. De laatste weken staat alles in het teken van het stikstofdebat. In hoeverre heeft het 'stikstofprobleem' ook impact of gevolgen voor de biodiversiteit? Door het stikstof probleem liggen momenteel al dan niet tijdelijk immers vele (nieuw)bouwprojecten stil. Komt dat de biodiversiteit ten goede? Menno: Uiteindelijk wel. Ammoniak en stikstofoxiden zorgen voor voedselrijke bodems waardoor zeldzamere, langzaam groeiende plantensoorten geen kans krijgen omdat ze worden ingehaald door een klein aantal profiteurs die optimaal gebruik maken van de stikstofrijke situatie. Het ‘stikstofprobleem’ heeft dus direct te maken met biodiversiteit. Als we eerder waren begonnen met alternatieve manieren van bouwen dan was de pas op de plaats van nu te voorkomen geweest. In de vastgoedsector is er de laatste jaren meer aandacht voor verduurzaming. Te denken valt aan energieneutraal bouwen, maar ook zonnepanelen, warmte/koudeopslag en andere energiebesparende maatregelen die worden doorgevoerd. Deze verduurzaming lijkt nog niet meteen bij te dragen aan het vergroten van biodiversiteit, al zijn er al wel een aantal prestigieuze nieuwbouwprojecten te noemen, waar 'groen' de boventoon voert. Te denken valt aan Valley (in Amsterdam) met een opvallend groen gevellandschap bestaande uit terrassen met beplanting. Maar ook Central Park (in Utrecht) introduceert in het hart van het gebouw een groen stadspark. Hoe ziet u dat? Menno: Onder de term ‘groen’ worden verschillende voordelen geschaard die weinig met elkaar te maken hebben. Energiebesparing is goed voor het beperken van de klimaatverandering maar hebben weinig impact op de biodiversiteit. Voor dat laatste moeten we veel verder gaan dan groene gevels. In mijn boek Darwin in de Stad geef ik een aantal vuistregels voor het vergroten van de biodiversiteit. Welke (eenvoudige) maatregelen zouden bouwers en ontwikkelaars kunnen nemen om spelenderwijs de biodiversiteit aan te moedigen (of in ieder geval niet in de weg te zitten). Hoe zou de samenwerking tussen biologen en ontwikkelaars (beter?) tot stand kunnen komen? Menno: Ik zeg altijd: veel kleinschaliger denken. De meeste biodiversiteit zit in kleine organismen (zoals die nieuwe sluipwesp en kever die we in het Vondelpark ontdekten, beestjes van zo’n 2 mm groot). Die hebben vaak al genoeg aan kleine, spontaan verschijnende groene hoekjes van enkele vierkante decimeters. Het enige wat we in de bouw daarvoor hoeven te doen is het aanbieden van holtes in gebouwen waar zulke mini-milieus vanzelf ontstaan. Gebouwen zijn eigenlijk kunstmatige rotskliffen. Laat je inspireren door de flora en fauna van natuurlijke rotslandschappen om die ook in stad te laten ontstaan. Denkt u dat (Europese) regelgeving noodzakelijk is om de biodiversiteit te borgen? En zo neen, wat is uw boodschap voor onze sector? Menno: Een van de grootste problemen, vooral in ons land, is dat mensen te ‘netjes’ willen zijn. Biodiversiteit houdt niet van netjes, maar van de rommeligheid van de vrije natuur. Ik denk dat we zonder regelgeving die mentaliteitsomslag in ons land niet kunnen maken. Wanneer wordt bekend hoe de nieuwe insecten gaan heten? Er gingen geruchten over vernoeming van de kever naar The Beatles? Menno: Klopt! De deelnemers van de Vondelpark-expeditie hebben besloten de kever naar The Beatles te noemen (vreemd genoeg is er nog nooit een kever [beetle] naar de band vernoemd). En de sluipwesp gaat een naam krijgen die naar het Vondelpark verwijst. Dat wordt pas officieel als de wetenschappelijke publicaties verschenen zijn en dat kan nog wel een paar maanden duren ... Dit artikel is verschenen in Masterclass nr. 44.
